მურმან ჯგუბურია, ლექსები

მურმან ჯგუბურია — ქართველი პოეტი. დაიბადა გალის რაიონის სოფ. ოქუმში. 80 წლის.
ის გახლავთ 15-ზე მეტი წიგნის ავტორი. მისი ცალკეული ლექსები თარგმნილია რუსულ, უკრაინულ, პოლონურ ენებზე. 12.06.38.

ქვემოთ წაიკითხავთ მის ლექსებს.

* * *
ვარჩევთ ლობიოს, და აივნით მოჩანს ხანძარი,
იქ, მეზობლისას, ჩალის ღერებს წვავენ ბავშვები;
გამახსენდება ეს საღამო გულისფანცქალით,
და ვეღარ ვამბობ, ამის გამო ვით ვიტანჯები.
თან რაა თითქო, საღამოა, ვარჩევთ ლობიოს,
იქ წვავენ ღერებს და კოცონი ბზინავს წითელი,
და ურევია იმ ბავშვებში ერთი გომბიო -
ცირა, ვის გამოც მთელს სამყაროს ავუხირდები!

* * *
ის ჟამი, როცა ჩქაფუნა ჯუმში
გვედგა პაწია ნავი,
წავიდა, მაგრამ მდინარე დარჩა,
მხოლოდ მცირე აქვს განი
და აღარც ნავი არა ჩანს არსად,
ხოლო წითელი მზე კი,
ამოდის ისევ, როგორც იმხანად,
ჯუმის მახლობელ ფერდით.
წავიდა სვიმო-ბაბუა, მალე
ალბათ, ბებიაც წავა,
უცვლელი რჩება ეს ჯუმის წყალი
და ონარიის ჰავა.
მაინც ყველაზე გასაკვირია
და სასაცილო ის, რომ
სოფლად ჩასული გახა ქირიამ
ვერა და ვეღარ მიცნო.
არა და, მხარზე შესკუპებული
ვუტარებივარ წლობით,
გვიან კი, ჯუმში ერთად მოგვისვამს
მცირე ნავისთვის ხოფი:
სად მიდის ხსოვნა, რამ დაავიწყა
ბერიკაცს ჩემი თავი, -
ის ჟამი, როცა ჩქაფუნა ჯუმში
გვედგა პაწია ნავი!

შემოდგომის მიწურული

ფიცრული ოდა, გახირული ეკლიან ბუჩქზე,
ვით ჩიტის ბუდე პაწაწკინტელი;
დრო-დრო გამოდის დედა-ჩიტი და არეს უმზერს,
ჭიშკართან ხმელი იძვრის წიფელი.
ცვივა ფოთოლი. მიაქვს ფიჩხი და ჭიანჭველას
ტალახში უდგას სველი ფეხები,
მზე ჩადის წითლად, აივნიდან ჩანს თუთარჩელაც
და ბრუნდებიან მინდვრით გლეხები.
წუხელის თოვლით დაიფიფქა ჭალისპირეთი,
გვიმი ჩანს, ვედრო, და ფეხის კვალი,
ლოყაწითელნი სხედან ცეცხლთან სოფლის ცირები
და ისმის, როგორ ხმაურობს ქარი.
ჯერ ყანებია ასაღები, თოვლს მზე გაალხობს,
ირღვევა ჭირხლი და შრება ველი,
შუადღის ხანად საქონელი კიდეც ბალახობს,
მწვანეა ჩრდილში ბალახის ყელი.
ცა გაიხსნება, ცეცხლს დაანთებ, ისევ ჩაწვები,
სარკმლიდან მოჩანს ლაჟვარდი ზეცის,
ღობეთა გასწვრივ გაკმედილი დგანან ნაძვები
და შორით შაშვის ჭახჭახი გესმის;
გააღებ კარებს, რა ახლოა კავკასიონი,
რა სინათლეა - გასაკვირველი!
გაივლებ წყენას - ვეღარ ნახე დღეს დაფიონი
და ცა და მიწის თვალისიერი.
ხვალე წინ არი, შეუმჩნევლად წყენა გაივლის,
ალესავ ნაჯახს და მიხვალ ტყეში,
ჯერაც ამ მხარეს კაცის ფეხი აღარ ჩავლილა,
და ტყის ქათამი მიფრინავს მზეში.
ადგება ცირა, გაასწორებს მოქარგულ ლოგინს
და ნაღამევ წყალს გადაღვრის გარეთ,
ახალს მოზიდავს წყურგილედან წითელი კოკით,
წელს დაანახებს მოწყენილ მხარეს,
სარკმლიდან მოჩანს, ჟონავს წვეთი სუსტი ყინულის
და ერთი წამით აჩნდება სარკმელს,
მოღერილია ყელი, თეთრი, როგორც ბინული
და უზის თვალი საქალო საქმეს.
ჩატეხილია ეზოს ღობე, ავდარი მოდის,
განთიადის ხანს ლერწამი ტირის,
სადაც ჩრდილია იქ თოვლია და ცივა კიდეც,
და ხეზე ჯერაც ჭიატებს ხილი.

ცხოვრობს სოფელში ჩემი დაია

ატამი ხარობს შენს სარკმელთან, როგორც წესია,
და სახლი შენი პაწაწინას ჰგავს ეკლესიას;
შენ ფეხზე იხდი, გარეთ ტოვებ მოქარგულ ქოშებს,
და ფეხშიშველა დააბიჯებ იმ სამეფოში.
არის სიწყნარე, ვით ნაწვიმარ სარკმელზე წვეთი,-
ცოცავს გულის თქმა, და გინთია ღამეში ზეთი,
სძინავს სახლეულს, არწევ აკვანს, ან ქარგავ ბალიშს,
და ჰკივის ხოლმე მაძახური წყლისპირა ჭალის;
ამ ბნელი ღამით, მე თავს გიხრი დაბლა მიწამდე,
მშვიდობა შენდა, უკუნითი უკუნისამდე!

მეჩაიე გოგონა

ბალახი, გვიმრა, და მდინარის მთავარი წელი,
და დილის ცვარით გაქვს ისევე კალათი სველი.
იქედან მოჩანს ონარია, ჯუმი, ისლნარი,
და ორ მთას შუა წევს სოფელი, როგორც ციცარი.
ტაფობში მზეა და ზეცაზე - ბამბის ღრუბელი,
და ვით სამოთხის ბაღში, ნელი ქარი უბერავს.
ჯერ არც კი იცი, რა გზა გიდევს წინ, მზის ასულო,
ჯერ არც კი იცი, რომ არა აქვს გზას დასასრული.
ჯერ ყველაფერი ნაზია და პირველყოფილი,
ჯერ შენთვის ბოში - ძმა არის და ცირა - დობილი,
მაგრამ გაივლის ხუთიოდე წელი და მერე
შეამჩნევ შენაც, რომ ჩიტებიც ნებისად ფრენენ,
რომ შენი კბილა სხვა სოფლელმა ითხოვა ცოლად,
სოფელი იგი ადგას ჯუმის მოსაზღვრე გორას,
უეცრად დახრი თავს ლამაზი, ვით მინდვრის ვარდი,
და ჩაგიდგება გულში ნელა მწყაზარი დარდი,
ჯერ კი გვიმრა ჩანს, ბალახი და მდინარის წელი,
და დილის ცვარით გაქვს ისევე კალათი სველი.

კარგი ამინდი

როდესაც თრთვილი ედება მინდვრებს
და თეთრად ჰყვავის ალუჩის ბუში, -
არ ხარ პოეტი, მაგრამ ლექსები
გიზუზუნებენ მხიარულ გულში;
როცა ფუსფუსებს გარეთ ბებია,
როცა წინკარში აპურებს ქათმებს,
როს წასასვლელი არა ხარ არსად
და გინდა მაინც წახვიდე სადმე,
ბღავის მოზვერი, ყივის მამალი,
მეზობელს უხმობს კვლავ მეზობელი,
მზე შემოდგება ურთის კორტოხზე
და ნისლში ცურავს კოხტა სოფელი, -
არ ხარ პოეტი, მაგრამ ლექსები
გიზუზუნებენ მხიარულ გულში;
როდესაც ნამი ედება მინდვრებს
და თეთრად ჰყვავის ალუჩის ბუში;
რა ფიქრი გქონდა, ან რა ოცნება,
ყოველი ახდა ამჯერად თითქოს,
ან თუ ცოცხლობდი, ან თუ იცოცხლებ,
ამაზე მეტად არაფერს ფიქრობ.
ისე უბრალო არის ყოველი,
ისე სპეტაკი და ისე წმინდა,
როგორც დაიას სუფთა ამბორი,
და არაფერი ქვეყნად არ გინდა,
როდესაც ნამი ედება მინდვრებს
და თეთრად ჰყვავის ალუჩის ბუში, -
არ ხარ პოეტი, მაგრამ ლექსები
გიზუზუნებენ მხიარულ გულში;
საითაც მიხვალ, მზე თან დაგყვება,
ატოკებს ფოთლებს ნიავი ნელი,
ჯუმის კორტოხზე დგას ეკლესია,
ბზინავს მდინარის მთავარი წელი,
მინდვრებს გორაკი საზღვრავს, გორაკებს-
წყალი და შხვერთი წიფლის ტყეები,
და სიწყნარეა ირგვლივ ისეთი,
არ იცვლებოდეს თითქოს დღეები.
იმ ტყეთა მიღმა მომცრო მთებია,
იმ მთათა მიღმა - თეთრი მწვერვალი,
კავკასიონი მარადიული -
უშტი, უშქარი ღამის მთევარი,
და ასახული იმ თეთრ მწვერვალზე,
როდესაც დილით უმზერ ეზოდან, -
სწორი ბამბუკის მწვანე ფოთოლი,
ერთი ბეწო და ციცქნა ესოდენ, -
არ ხარ პოეტი, მაგრამ ლექსები
გიზუზუნებენ მხიარულ გულში, -
როდესაც თრთვილი ედება მინდვრებს
და თეთრად ჰყვავის ალუჩის ბუში.

* * *
(მივმართავ ჩემიანებს)

თითქოს რაა ქვეყნად ერთი ჯგუბურია,
თქვენ დაგაგკლდათ აქამომდის ვინაც,
მაგრამ როცა გაზაფხულის გუგუნია,
ან გვალვაა და არ მოდის წვიმა,
ანდა როცა მხიარული ქორწილია,
ანდა გლოვა ნათესავის ჩვენის,
ვიცი როცა იშვიათად მოცლილია,
მისწრებაა როცა მუშახელი,
მაშინ ხომ და, მაშინ უფრო გენატრებით,
და ფიქრებში რომ დამიწყებთ პოტინს,
ხომ მხედავთ და ხომ ღონეში გემატებით,
ხომ გაწვებით გულზე, როგორც ლოდი.
ისე რაა ქვეყნად ერთი ჯგუბურია,
რაა მართლაც, რომ სიმართლე ითქვას,
თუკი ქვეყნად გაზაფხულის გუგუნია,
უჩემოდაც კი გათოხნით მიწას.
უჩემოდაც ასწევთ, ვიცი, სადღეგრძელოს,
უჩემოდაც კი გამოსცლით ჭიქას,
მაგრამ, ძმებო, ჩემს მაგივრად ვინ დაწეროს,
ან ვინ გეტყვით სანუგეშო სიტყვას.
ლექსის წერაც გმირობაა, მიხარია,
თუკი ქვეყნად დროებაა მკაცრი,
და თოხის კაცს აკვირდება, რა ხანია,
მაგიდასთან რომ ზის კალმის კაცი!

მაგიდა

მაგიდა - ჩემი მეწველი ძროხა
და მარჩენალი ჩემი,
მასთან წამცდება მარტოდენ ოხვრა
და მიმაღლდება ჭერი!
მე ვუწვდი სტრიქონს, ვით მწვანე ბალახს,
ის ახრამუნებს ნელა,
მე ვეფერები, ვაშორებ ტალახს,
იგი - მზესავით ელავს.
მან დამირჩინა ცოლი და შვილი,
როგორც მაგდანას ლურჯამ,
მისით აქვს ოჯახს ჰამო და ტკბილი,
დაუყვედრელი ლუკმა.
იგი მე ტყიდან გამოვიყვანე
და შევიჩვიე ასე,
მე მისთვის ვზიდავ მწვანე სტრიქონებს,
მას მოაქვს ცური სავსე;
ხანდახან ხდება: დაჭკნება ველი,
არსით ბალახი მწვანე,
უშრება ძროხას მშიერი ყელი
და იმზირება გარეთ.
გარეთ თოვს! სუსხი და ავდარია,
არსად - ჩალა და თივა,
ტყე გაძარცულა, ჭალა - მკვდარია,
წყარო - ყინულქვეშ მივა!
და აღარ ვიცი, გამოზამთრებას
როგორ შევიძლებთ მეტად,
გულს იმედები არ გვეხატება,
საშველს არსაით ვხედავთ!
მე შემციცინებს ცოლი და შვილი,
მე კი - მაგიდას ჩემსას,
ოჯახს არა აქვს ჰამო და ტკბილი,
ეშმა ყიამეთს კემსავს.
და გარს ვევლებით მარჩენალს ყველა,
ვუმზერთ, ვეხვევით, ვვარცხნით,
ბექა და ცირუ, ხვიჩა და ლელა,
მზეებს ხატავენ ცარცით;
ხატავენ ციცქნა ხელით ბალახებს,
კატას, დერგსა და ვედროს,
წყარო ჩაუდის კოხტა ჭალაკებს
და ონარიის ფერდობს.
შეცანცარდება მაგიდა ჩემი,
გამოერკვევა სიზმრით,
მაღლა იწევა ოჯახის ჭერი
და ნაზამთრალი წიგნით
გავდივარ გარეთ, და მივალ ხალხში
გაბრწყინებული მზერით;
მაგიდა ჩემი - რომელიც მარჩენს,
არის მფარველი ჩემი!

* * *
-პოეტობაზე იწეწება! - მითხრა ემზარმა-
მელექსის გამო და უეცრად ყოფნა შემზარდა!
ვაი, ლექსებო,უსუსურნო და უვარგებო,
ვაი ამ გლახა წიწაობას, ჩემო კარგებო,
ვაი, ამ ყოფას; პოეტობას მიელტვის ვიღაც,
ვაი ამ მიეთ-მოეთობას, აქაც და იქაც!
ისე კი, ღმერთმა მოუმართოს იმგვარ კაცს ხელი,
ვისაც ჰგონია,- პოეტობა საქმეა ძნელი...

* * *
მალე ჩამოთოვს ლებარდეს მთებს და ფილთა თოფის
ობოლი ბათქი გაისმება მყუდრო ჭალაში,
ხმა გაისმება, ლეხამურეს, სალხინოს, ოკრიბს,
გახარებული გლეხიკაცი შევა მარანში.
მტვერს გადააცლის ის ღიღინით ადესის ლაგვინს,
აიღებს ხერკეს, ამოიყვანს წვენს სინათლეზე,
გაიფხაჭუნებს ხანდისხანად ოდაში თაგვი,
და ჰყვება ბაბუ გარდასული დროის ნაკვესებს.
იყო აკაკი, ვით ეს თოვლი, სუფთა და წმინდა,
საქართველოს გულს ადღეგრძელებს კაცი სასმისით,
ქუსლთან ჩვეულად გაცრეცილი მოსავს მას წინდა,
და ახსოვს, როგორ მოიტაცეს როსმე „საწმისი“.
ზამთრის ხანს მეტი რაღა რჩება სალაპარაკო,
„გაზეთი რას წერს?“ - აქ იკითხავს და მეზობელი
გადაჰკრავს ღვინოს, და სოფლიდან დიდი ქალაქი
მოწყვეტილია, - ქალაქიდან, როგორც სოფელი!
აქ სხვა ყოფნაა, ბინდი მთიდან ნელა ჩამოდის,
მცირე ხანს კიდევ იჭიატებს სინათლე თეთრი;
ღამეა კუპრი და გალიგვულ გარეშემოში
მარტოა კაცი, როგორც ცაში, მაღალი ღმერთი!

* * *
ზამთარი ჰფარავს მოგონებებს, ახშობს, აყრუებს,
და უზრუნველი დავეხეტები,
თოვს ხვავრიელად, ათოვს ოდა-სახლის სახურავს
და აღარ ჩანან შორი ქედები.
დღისით თოვს ასე, ხოლო ღამით ყინავს ჩვეულად,
და მირიადი ვარსკვლავი ბრწყინავს,
ნაგაზის ყეფა ჩაესმება ყურს მეყსეულად,
და სოფელს სძინავს.
სძინავს იმედებს, მოგონებებს, სურვილებს ფიქრებს,
კმაყოფილია ძეხორციელი,
თეთრია ღამე და ვარსკვლავი გზას ნათლად იგნებს,
და ხანდისხანი ისმის წკრიალი.
გაიფაჩუნებს ძილში კაცი, წლიური შრომით
დაღლილი მძიმედ და ყვინთავს ისევ,
ისვენებს დათვი და მიწაში ისვენებს მძრომი
და მხოლოდ ქარის სისინი ისმის.
არ გავიღვიძებ ამ წელიწადს, რომ მქონდეს ნება,
და სამერმისოდ მოვიკრებ ღონეს,
მაგრამ იხსნება პირი ცისა, ყინული ლხვება,
ვეღარ დაიდებ ფენებად ქონებს.
მოგონებების იღვიძებენ დასნი და დასნი,
ამოიწვერა ბალახი მწვანედ,
ჰყვავის ხეხილი, ეკალ-ბარდი, ჭინჭარი, ქაცვი,
გამოეფინა ქვეყანა გარეთ.
და თითქოს ვიცი, ყველაფერი რისი ბრალია,
დავეხეტები გულდაწყვეტილი:
მე შემოდგომა მიყვარს ძალიან
ცივი ზამთრისკენ გადაზნექილი.

მურმან ჯგუბურია