როგორ მოიშინაურეს გარეული ქათმები (ზღაპარი)

                      როგორ მოიშინაურეს გარეული ქათმები

ტყის პირას ერთი ბიჭუნა ცხოვრობდა. უყვარდა ტყეში სეირნობა, ყველა ხის და ბუჩქის სახელი იცოდა. ნაწვიმარზე სოკოს მოიტანდა სახლში, შეწვავდნენ ტაფაზე, ტკაცა-ტკუცს აადენინებდნენ, მერე დასხდებოდნენ ის და დედა და მიირთმევდნენ გემრიელ და ყუათიან საკვებს, ცილებით მდიდარს. ხორცს ვერ ჭამდნენ, სახლში კაცი არა ჰყავდათ, რომ ნანადირევი მოეტანა. კენკრა და სოკო იყო მათი ძირითადი საკვები. იმ ტყეში, ბიჭის სახლთან ახლოს, ტყის ქათამი ცხოვრობდა თავისი ოჯახით, ბანკივურს რომ ეძახიან. ბიჭუნა ძალიან ცნობისმოყვარე იყო, უყვარდა ცხოველები და ფრინველები, მათი ცხოვრების წესს და ნირს თავისდაუნებურად სწავლობდა. ქათამს რომ ვამბობთ, მამალსაც ვგულისხმობთ, ჭრელსა და ლამაზს, ოქროსფერი, მწვანე, წითელი ბუმბულებით და თავზე ბიბილოთი. დედალი უფრო მოკრძალებული შეფერილობისა იყო, მომწვანო-მურა ფერებში. წიწილებიც ჰყავდათ, მაგრამ ისეთი ყვითლები კი არ იყვნენ, დღეს რომ არიან, დედას ჰგავდნენ, ისინიც მუქები,  იმიტომ რომ ტყეში, მიწაზე, არავის შეემჩნია და არ მოეტაცა, მტერი, მოგეხსენებათ, ქათმებს ბევრი ჰყავს. ბიჭუნა შორიდან უთვალთვალებდა პატარა წიწილებს, მოსწონდა მათი თამაში დედასთან. მოსაღამოებულზე ოჯახი ხის ფოთლებისგან გაკეთებულ საბუდარში იძინებდა.ეს ამბავი ინდოეთში იყო, იქ კი ხშირად წვიმს, რის გამოც საბუდარი ძალიან მყარი უნდა ყოფილიყო, წვიმას რომ არ დაენგრია. მამალი ხეზე წამოსკუპტებოდა, ფხიზლობდა, რომ მტერს მისი ოჯახი არ აეწიოკებინა. ერთ დღეს ბიჭუნამ კვლავ გასწია იმ ადგილისაკენ, სადაც ბანკივური ქათმების ოჯახი ეგულებოდა, ახლომახლოებში სოკოს აგროვებდა. წინა ღამეს საშინელი წვიმა მოვიდა, მანამდე კი ქარიშხალს გადაევლო ტყისთვის. გზადაგზა დალეწილი ხეები ხვდებოდა. ქათმების ოჯახი ვეღარსად ნახა, შორიახლო ჩასაფრდა, შეშინებულები იქნებ სადმე იმალებიან და დავინახოო. გუმანმა არ უმტყუნა, დედა შვილებით გამოვიდა გადატეხილი ხის ძირიდან, მამალი არსად ჩანდა, უცებ კრიახი შემოესმა, რომელიც დიდხანს გაგრძელდა. ბიჭუნას გულმა ვეღარ გაუძლო და იმ ადგილისაკენ დაიძრა, საიდანაც ხმაური მოდიოდა. მამალი ტოტებს შორის გახლართულიყო, ცალი გვერდი დაჟეჟილი და დამტვრეული ჰქონდა, სიარულს და ფრენას ვერ შეძლებდა. ბიჭმა დაჭრილი ფრინველი სახლში წამოიყვანა. დედალი შორიახლო მოსდევდა ბიჭუნას და კაკანებდა, თითქოს სთხოვდა, გადაარჩინეო. იმ დღიდან ბიჭუნა მამალს უვლიდა, დედალთან და წიწილებთან კი ხორბალი მიჰქონდა,  მას და დედას, სახლთან ახლოს, პატარა ყანა ჰქონდათ დათესილი. ქათმებს ამშვიდებდა, ნუ გეშინიათ, მამალს მალე ფეხზე დავაყენებო. ისინიც მალე შეჩვივნენ მზრუნველს. მამალი გამოკეთდა, მაგრამ ფრენა აღარ შეეძლო, სიარულიც უჭირდა, ამიტომ ბიჭის ეზოში დარჩა საცხოვრებლად. შეშინებული დედალი ადგილს ვეღარ პოულობდა, ეშინოდა მტერს მისი შვილები არ წაეყვანა. მამალი დილ-დილაობით ძველებურად შემოსძახებდა თავის ყიყლიყოს, თუმცა ხეზე კი აღარ იჯდა, ეზოში დაგდებულ კუნძზე წამოსკუპტებოდა, ბიჭუნას  და დედამისს აღვიძებდა, სამუშაოდ იწვევდა, თან ცალ თვალს ტყისკენ გააპარებდა, ნეტავ, ჩემიანებს თუ ესმით ჩემი ხმაო. ერთ დილას ეზოში გასულმა დედამ ბიჭს დაუძახა, ნახე ვინები მოვიდნენო, ბიჭმა ფანჯრიდან გაიხედა, მათ ეზოს დედალი მოსდგომოდა წიწილებით. გახარებულმა დედა-შვილმა ისეთი საბუდარი მოუწყვეს ქათამს, დელგმას და წვიმას რომ არ დაენგრია, საჭმელიც არასოდეს მოკლებია ქათმებს, სამაგიეროდ, თავიანთ გადამრჩენებს გემრიელი კვერცხით უმასპინძლდებოდნენ. ეს ამბავი დაახლოებით სამი ათასი წლის წინ მოხდა, მას შემდეგ ბევრმა წყალმა ჩაიარა. მოშინაურებულმა ქათმებმა შეფერილობაც შეიცვალეს, დედლები უფრო ღია ფერისანი გახდნენ, თუმცა მათ შორის შავი ქათამიც გამოერევა ხოლმე, გენები ხომ უკვალოდ არ ქრება. წიწილები კი - ძირითადად, ყვითლები არიან, დედამ რომ კარგად დაინახოს და არსად დაეკარგოს, ადამიანის თვალისთვისაც ადვილი აღსაქმელი იყოს, ისიც ხომ მათი მცველი და ქომაგია.

ხალიჩების მქსოველი გოგონა (ზღაპარი)

              ხალიჩების მქსოველი გოგონა        

     ერთ სასახლეში გოგონა ცხოვრობდა, მებაღის შვილი. დიდი გამრჯე და მშრომელი გახლდათ, ხან მამას ეხმარებოდა ყვავილების მოვლაში, იმიტომ რომ ყვავილები ძალიან უყვარდა, ხან ოჯახში საქმიანობდა, დედა არ ჰყავდა და საჭმელს მამას და და-ძმებს ვინ გაუკეთებდა?! ის ხომ და-ძმებში ყველაზე დიდი იყო, ხანაც ხალიჩებს ქსოვდა, მერე ყიდდა, რომ მამას დახმარებოდა ოჯახის რჩენაში. ერთხელ როცა თავისი ხალიჩა ბაღში გამოიტანა და გასაშრობად გაფინა, სასახლის პატრონის ვაჟმა დაინახა და ხალიჩის სანახავად ბაღში ჩავიდა, გაოცებული შესცქეროდა ფერად-ფერად ყვავილებს, რომლებიც ხალიჩიდან უცინოდნენ და ესიყვარულებოდნენ. იკითხა, ვისია ეს ნახელავიო, გოგონამ, ჩემიაო, ვაჟმა კარგად გადაუხადა გოგონას და ხალიჩა სახლში წაიღო, ძირს გავფენ, მეგონება ყვავილების ბაღში დავდივარო. გოგონამ ახლა სხვა ხალიჩის ქსოვა დაიწყო, ვაჟმა გადმოიხედა ფანჯრიდან და ვარსკვლავებიანი ცა დაინახა ხალიჩაზე დახატული, ეს ხალიჩაც ძალიან მოეწონა და იყიდა, ჭერზე გავაკრავ, იმ ოთახში ყოველთვის ვარსკვლავებიანი ცა მეხურება თავზეო, მათ ქვეყანაში, ხომ სულ წვიმდა, მოწმენდილ ვარსკვლავებიან ცას იშვიათად თუ ნახავდა ადამიანი. გოგონას ვაჟი ძალიან მოსწონდა, ამიტომ ახალ ხალიჩაზე გოგონა და ბიჭი დახატა, რომლებიც გზაზე ხელიხელჩაკიდებული მიდიოდნენ, გარშემო კი ულამაზესი მთები და ზღვა იყო. ეს ხალიჩაც იყიდა ვაჟმა.
      სასახლეში ერთი კუდიანი დედაბერი ცხოვრობდა, სასახლის პატრონს ენა მიუტანა, თქვენს ვაჟს და მებაღის ქალიშვილს მგონი ერთმანეთი მოსწონთო. სასახლის პატრონმა გადაწყვიტა გოგონა გადაემალა, ამიტომაც ცხრაკლიტულში ჩასვა, გასაღები კი მუდამ თან დაჰქონდა. მოწყენილმა გოგონამ მცველებს სთხოვა, საქსოვი დაზგა და ძაფები მომიტანეთო. ამჯერად გოგონას ხალიჩა მხოლოდ შავ-თეთრი გამოვიდა, ღამით მოქსოვილი შავი იყო, დღისით მოქსოვილი - თეთრი. დაამთავრა მან ხალიჩის ქსოვა და მცველებს სთხოვა პატრონის ვაჟისთვის მიეტანათ, იქნებ მოსწონებოდა და ეყიდა, მონაგები კი მამამისისთვის გადაეცათ. ვაჟმა შეხედა და გოგონას ნახელავი იცნო, მოიკითხა, სად არისო, დაიკარგაო, უპასუხეს. მიხვდა, დატუსაღებული იყო, შავ-თეთრს ტყუილად არ დახატავდაო.  მცველს სთხოვა, გოგონასთან მიეყვანა. გუშაგს ძალიან ეცოდებოდა ქალიშვილი, ამიტომაც სურვილი შეუსრულა. როცა ვაჟი გოგონას ოთახში შევიდა, ის ისევ შავ-თეთრ ხალიჩას ქსოვდა. გაეხარდათ ერთმანეთის დანახვა. გადაწყვიტეს, მოესხათ ხალიჩები შავ-თეთრი ზოლებით და ისე გაპარულიყვნენ გარეთ, მაგრამ კუდიანმა დედაბერმა მაინც შეამჩნია ქალ-ვაჟი, მაშინ მათ მინდორს მიაშურეს,რომ არ შეეპყროთ, ღმერთს სთხოვეს დახმარება, სირბილში ისინი ზოლებიან ზებრებად იქცნენ, რომლებიც დღესაც სერავენ უკიდეგანო ტრამალებს, რომ არავინ შეძლოს მათი დაჭერა. მათ ფეხქვეშ ყოველთვის ყვავილებიანი ველია, ზევიდან ვარსკვლავებიანი ცა დაჰყურებთ.

ილუზიაა

მე აღარ მჯერა,

ნურც შენ იჯერებ,

რომ ამ სამყაროს

აქვს ბევრი ფერი,

შენ რასაც ხედავ,

ილუზიაა,

ცა თითქოს ზღვაა, 

ლურჯი და მკვეთრი.

ანდა მზექალი

ოქროსფერია,

ბალახი მწვანე,

ცისფერი ნამი,

მაგრამ სამყარო 

ერთი ფერია,

ოღონდ რატომღაც 

გვატყუებს თვალი.

ჩვენ ქურდები ვართ სხვა კაცთა ბედის

ჩვენ ქურდები ვართ სხვა კაცთა ბედის,
ამას რომ ვხვდებით, იარა გვეწვის,
მიგვიძღვის ბრალი სხვათა ტკივილშიც,
ვაცნობიერებთ, არის ფინიში.

ხარ და ვინა ხარ?

ხარ და ვინა ხარ,
რისთვის და რატომ?
სიმინდით ვიღებთ
ფქვილსაც და ქატოს.
ფქვილი თუ კი ხარ,
ხალხს რად ვერ აძღობ?
ქატოდ თუ დარჩი,
ბუნებას რად თმობ?
ვერც ფქვილად იქეც
და ვერც რომ ქატოდ,
გულამოჭმული
ყოფილხარ ტარო.

ემზადება სამოთხისთვის

სანთელში რომ დალიცლიცებს
ვნების ცეცხლი, ვნების ალი,
უკანასკნელ გრძნობას ამხელს,
წვაში - უკანასკნელ ქადილს,
ემზადება სამოთხისთვის,
უერთდება სულთა არილს.

დაივიწყე ტკივილები

ღილებივით შევიხსენი,
რაც რომ მკერდზე მედო სენი,
ნატანჯ სხეულს შევახსენე,
ნუღარ ივლი სხვაზე წყენით,
დაივიწყე ტკივილები,
ქვეყნის გული გადახსენი,
შიგ რომ სიყვარული ბუდობს,
ის ყოფილა დედის ხსენი.

იგავი ვირზე, თარგმანი მაია დიაკონიძისა, Притча про ослика, Ия Диаконидзе

Вот случилось так однажды,
У осла день выдался неважный. 
В колодец провалился вдруг,
Кричит, спаси хозяин друг.

Тотчас  хозяин  прибежал,
Осла любил и  обожал,
Начал рассуждать он вслух,
Уже осёл мой, стар и глух.

И колодец сей засохший,
Нужен новый и хороший.
Соседей он решил позвать,
Чтоб колодец закопать.

Вот соседи с сожаленьем,
В колодец засыпают землю. 
Поднял ослик страшный крик,
А потом он вдруг притих.

Хоть испугала его напасть,
Ослу не хочется пропасть.
Начал меры принимать,
Ногами землю приминать.

Очень скоро ослик наш,
Показал свой антураж,
Выскочил с колодца вон,
Хозяин счастлив, да и он.

Так и в жизни много грязи,
Коль засосут болота вязи.
И невзгоды вдруг замучат,
Примеры ослика научат.

Смело, не страшась, стряхни,
Пыль и грязь ты со спины,
Действуй, не боясь атак,
С колодца выбирайся так!

აი, ასე მოხდა ერთხელ, -
ვირს დაუდგა ავი დილა,
ჭად ჩავარდა, პატრონს უხმობს:
"მეგობარო, შველა მინდა!"

კაცმა უმალ მიირბინა,
კი უყვარდა ოჩი ვირი,
"რა ვქნა, ყრუ და ბებერია", -
იწყო მან ხმამაღლა ფიქრი.

"ეს ჭაც უკვე დამშრალია,
შეიცვალოს უნდა ახლით,
მეზობლების დახმარებით
მიწით უცებ ამოვავსებ".

ჩააყარეს მწუხარებით
მეზობლებმა ჭაში მიწა,
აყროყინდა მწარედ ვირი,
მაგრამ მალე ხმა გაწყვიტა.

შეაშინა თუმცა საფრთხემ,
არ უნდა რომ ცუდად წახდეს.
მან მიმართა ასეთ ხრიკებს,
მიწას ტკეპნის, ურტყამს ჩლიქებს.

მალე მეცადინე ვირმა
იქმყოფები გააკვირვა,
ჭიდან უცებ ისკუპა და
წამს პატრონთან მიირბინა.

ცხოვრებაშიც არის წუმპე.
თუ ჭაობის გითრევს წყალი
ან დარდები გაწევს გულზე,
გაისარჯე ვირისავით!

გამოფხიზლდი, დაიბერტყე
ზურგზე მობნეული მტვერი,
იმოქმედე უშიშრად და
ჭიდან ისე ამოძვერი!









.

ჩამომსხდარან ბაფთები (სიმღერა)

ჩამომსხდარან ბაფთები
შენს ოქროსფერ თმებზე,
პეპლები თუ ჰგონიათ

ფრთაფარფატა მტრედებს,
სადაც მთათა ლანდია,
სადაც მნათობს ვეძებ,
იქიდან თუ მოფრინდი
შავი ორბის ფრთებზე,
პატარა ხარ, ჩიტივით,
თაფლის ჰგავხარ წვეთებს,
სადმე თუ კი შემომხვდი,

არ გაგიშვებ ხელებს.

მოგეხვევი ვაზივით,

მოგეკრობი მკერდზე

და ვიბრწყინებთ ორივე

შავი ორბის ფრთებზე.

.

სევდის ბილიკით

გულდაწყვეტილი სევდის ბილიკით

მივეშურები იქით და იქით, 

სადაც კირჩხიბი წინ-წინ მიღოღავს,

დრო უდროოა, სამყარო მშვიდი.

რისთვის იშლები ყვავილო?!

რისთვის იშლები ყვავილო,
თუ ვერ დაგყნოსავს ბალღი,
ცაში ღრუბლები დაბინდეს,
ხმა აღარ ისმის ღალღის,
ვიღას გინდა რომ მიანდო
შენი ლაზათი, მადლი,
ბინდბუნდში მთვარეც აღარ ჩანს,
ვუსმენ ჭოტების ძახილს:
"ჩვენია ესე ქვეყანა,
ჩვენი დამდგარა დროი,
ახორში ძროხა მომკვდარა,
ვერ გადაუგდევთ მძორი".
მოოხრდა ესე სამზეო,
თვალზე დაადეს ლიბრი,
ქალ-ვაჟი შორეთს წასულა,
გამოუცვლია ნირი.
რისთვის იშლები ყვავილო,
თუ ვერ დაგყნოსავს ბალღი,
დარდი ღრღნის ოხერ ამ გულსაც,
მიწას საბელით აბით.

ნუ გეგონებათ ზღაპარი! (ეძღვნება ვახტანგ გორგასალს)

სინამდვილეა ყოველი,
ნუ გეგონებათ ზღაპარი,
იყო ცივი და ქათქათა
დიდთოვლიანი ზამთარი.
ბუხართან მსხდომებს მოგვიყვა
პაპამ ასეთი ამბავი:
- სპარსეთის მეფეს პეროზსა
გეგმა ჰქონია დალაშქვრის
ინდოეთის და სინდეთის,
ჯორჯანელთა და აბაშნის.
იმ დროს ქართველთა ხელმწიფე
ყოფილა ვახტანგ პირველი,
სწორუპოვარი დევგმირი,
სამშობლოს დიდი იმედი.
ვაჟკაცობით და ქველობით
შორს გავარდნოდა სახელი,
მას პატივს სცემდა ყოველი:
ოსი, ბერძენი, სპარსელი...
პეროზმა სწორედ მას სთხოვა,
დახმარებოდა ბრძოლაში,
წაუყვანია გორგასალს
მრავალათასი მოლაშქრე.
- აქ პაპა ცოტა შეჩერდა,
ჩიბუხი მშვიდად დატენა,
მერე განაგრძო: - ვახტანგმა
მტერს აწყევლინა გაჩენა, -
თხუთმეტ გოლიათს სძლია და
სპარსთ ალოცვინა მარჯვენა: -
"კაცი ასეთი უნდაო,
მფარველობს თავად განგება",
ინდოეთს ხარკი აკრიფეს,
მიდგნენ სინდეთის კარებთან.
ორთაბრძოლებში ვახტანგმა
კვლავ მოიხვეჭა დიდება,
თვით სინდთა მეფეს შეება
ღვთის და მხარ-მკლავის იმედად.
მოლაშქრეთ სთხოვა: - ილოცეთ,
ზურგს გამიმაგრებთ ლოცვითო,
მთავარი ღმერთის ნებაა,
ვერას ვიქმ მარტო ნდომითო!
- შეჭურვილთ ბასრი შუბებით
ერთურთი მოუზომიათ,
სინდეთის მეფე პირველი
წინ წამოსულა ბრძოლითა,
გაქანებულა ლახვარით,
მხარში უნდოდა დაცემა,
მაგრამ ვახტანგმა უგანა,
დიდი სიმკვირცხლე აჩვენა.
მან მოიმარჯვა შუბი და
სიმამაცითა ესოდენ,
მარცხენა ბეჭში დაკოდა,
ძირს ჩამოაგდო მეტოქე.
მაგრამ არ მოკლა, ტყვედქმნილი
მიჰგვარა მეფეს სპარსეთის,
დაიგუგუნა ლაშქარმა,
რა ნახა ბრძოლა ასეთი.
დაჭრილი როდი მოუკლავთ,
ვაჟკაცს პატივი მიაგეს,
თავს დაახვიეს მკურნალნი,
ღმერთის განგებას მიანდეს.
ვახტანგის რჩევით პეროზმა
ქვეყანა არ დაარბია,
მძიმედ დაჭრილი რომ მორჩა,
კვლავ დაუბრუნეს ტახტია.
მეფედ დატოვეს, მხოლოდღა
გადაიხადა ხარკია.
მადლობა უთხრა ამისთვის
ვახტანგს, შესწირა ზვარაკი.
დამეგობრდა და დამოყვრდა
ორი უებრო ვაჟკაცი.
- აღტაცებულნი ვუსმენდით
პაპას, აგვენთო თვალები,
ჩვენ წინ გაცოცხლდა ვახტანგის
დიდი საგმირო საქმენი.
ამაყად გვითხრა: - გორგასალს
ევედრებოდნენ დარჩენას,
მაგრამ სამშობლო უხმობდა,
მიჰყვა გონივრულ არჩევანს.
დაბრუნდა, მიწის ყივილი
გულს მოსდებოდა სალბუნად.
ბიზანტიიდან მოიხმო
პეტრე და ბრძენი სამუელ,
წმინდა მამებმა ღვთის სიტყვით
ქართველი ერი აპურეს.
ააგებინა ვახტანგმა
სალოცავნი და ტაძარნი,
ქართული ეკლესიის მტრებს
თავს აყრევინა ნაცარი.
სწორედ გორგასლის დროს მოხდა
ეპარქიებად დაყოფა, -
თერთმეტ სამზეოდ მზეობდა,
ღვთის სადიდებელს გალობდა...
ასეთი იყო ვახტანგი,
ერთგული ყველა საქმეში,
ღრმადმორწმუნე და ვაჟკაცი,
მტერთათვის ზარისდამცემი.
- გარეთ ბარდნიდა. საღამო
იყო წყნარი და ლამაზი,
ბუხართან მსხდომებს მოგვიყვა
პაპამ ღვთისკაცის ამბავი.

გილოცავთ ხარებას!

თან მოჰყვება ხარებას
იისფერი ზმანება,
გაცოცხლდება ზღაპარი,
დასრულდება ზამთარი,
კვლავ აღდგება მესია,
მხოლოდ მადლის მთესია,
სიყვარულს და სიკეთეს
ვერ აუგეს წესია.

თითქოს მანძილიც შემიმოკლდა

უაზრო აზრი გამჩხერვია ტვინსა და თავში,
მინდვრის ყვავილებს კვლავ დავეძებ დიდი და ბავშვი,
ამოფრენილა ამ გულიდან გნოლიც და ქორიც,
თითქოს მანძილიც შემიმოკლდა გრძელი და შორი.